દેશમાં પાલતુ પ્રાણીઓની તસ્કરી વધી:5 વર્ષમાં દાણચોરીમાં 4 ગણો વધારો થયો
ભારતમાં વિદેશી પાલતુ પ્રાણીઓની માગ ઝડપથી વધી રહી છે. આમાં વિદેશી જાતિના શ્વાન અને અન્ય પ્રાણીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ માગને કારણે દાણચોરીમાં વધારો થયો છે અને ચેપનું જોખમ પણ વધ્યું છે.
છેલ્લા 5 વર્ષમાં, જીવંત પ્રાણીઓની આયાત ચાર ગણી વધીને 45 હજારથી વધુ થઈ ગઈ છે. આમ છતાં, આ પ્રક્રિયાનું ન તો પારદર્શક નિરીક્ષણ કરવામાં આવી રહ્યું છે અને ન તો સરકારી જવાબદારી નિશ્ચિત કરવામાં આવી છે.
જુલાઈ 2025માં, એક પ્રાણી કલ્યાણ કાર્યકર્તાએ મહારાષ્ટ્ર સરકારને અપીલ મોકલી હતી, જેમાં મુંબઈ એરપોર્ટને દાણચોરીનું કેન્દ્ર ગણાવ્યું હતું. આ પછી, ઓગસ્ટ 2025માં, નાગરિક ઉડ્ડયન મહાનિર્દેશાલય (DGCA)એ સૂચનાઓ જારી કરી.
હવે જો કોઈ વિમાનમાં કોઈ અઘોષિત જીવંત પ્રાણી મળી આવે છે, તો તેને તાત્કાલિક તેના દેશમાં પાછું મોકલવામાં આવશે. આ માટે એરલાઇન જવાબદાર રહેશે. ઉપરાંત, ઓળખ અને દસ્તાવેજ ચકાસણી માટે સ્ટાફને તાલીમ આપવી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે.
કયા પ્રાણીઓ લાવવામાં આવી રહ્યા છે?
વિદેશથી ભારતમાં લાવવામાં આવતા મોટાભાગના પાળેલા પ્રાણીઓમાં કૂતરા, બિલાડી, મકાઉ અને આફ્રિકન ગ્રે પોપટ જેવા દુર્લભ પક્ષીઓ, ગરોળી અને સાપ જેવા પ્રાણીઓ અને સુશોભન માછલીનો સમાવેશ થાય છે. ક્યારેક પશુધનને ડેરી અને સંવર્ધન હેતુ માટે પણ લાવવામાં આવે છે.
ઘણી પ્રજાતિઓ સુરક્ષિત છે, જેને પાલતુ પ્રાણીઓ તરીકે અથવા પ્રદર્શન માટે ખરીદવામાં આવે છે. આ પ્રાણીઓ સાથે, એવિયન ફ્લૂ, રેબીઝ અને નિપાહ જેવા રોગોનું જોખમ પણ વધે છે. ઘણી વખત દુર્લભ પ્રજાતિઓ કાનૂની આયાતના નામે લાવવામાં આવે છે, જે દાણચોરીની શ્રેણીમાં આવે છે.
કાનૂની માળખું અને નિયમો
વિદેશી પ્રાણીઓને ભારતમાં ફક્ત આરોગ્ય પ્રમાણપત્ર અને રસીકરણ રેકોર્ડ સાથે જ આયાત કરી શકાય છે. એનિમલ ક્વોરેન્ટાઇન એન્ડ સર્ટિફિકેશન સર્વિસીસ (AQCS)ના નિયમો અનુસાર, ક્વોરેન્ટાઇન સમયગાળો પ્રજાતિઓ અને દેશ પર આધાર રાખે છે. વન્યજીવન સંરક્ષણ અધિનિયમ અને CITES સંધિ હેઠળ સંરક્ષિત પ્રજાતિઓ માટે ખાસ પરવાનગી જરૂરી છે.
