બાળકોનો સ્કૂલ બેગ ઘણી વાર એટલો ભારે હોય છે કે તે તેમના ખભા, પીઠ અને ગળા પર અતિરિક્ત દબાણ કરે છે. આથી અનેક બાળકોને નાના વયે જ પીઠના દુખાવા, ગળાના તણાવ અને ઊભી કાયા (posture) સંબંધિત સમસ્યાઓ થવા લાગે છે. આ સમસ્યાને ગંભીરતાથી લઈ, ભારત સરકાર અને શિક્ષણ બોર્ડોએ સ્કૂલ બેગના વજન અંગે માર્ગદર્શિકા નક્કી કરી છે.

કાયદો અને ગાઈડલાઈન શું કહે છે?

કેન્દ્ર સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલયે CBSE અને અન્ય રાજ્ય શિક્ષણ બોર્ડની ભલામણો અનુસાર બાળકના શરીરના વજનના 10% થી વધુ બેગનું વજન ન હોવું જોઈએ એવો નિયમ મૂક્યો છે. ઉદાહરણ તરીકે – જો બાળકનું વજન 30 કિલો છે તો તેના બેગનું વજન 3 કિલોથી વધુ ન હોવું જોઈએ.

2018માં HRD મંત્રાલયે તમામ રાજ્યોને પરિપત્ર મોકલી, સ્કૂલ બેગ હલકા કરવા માટે સ્પષ્ટ સૂચનો આપ્યા: 1લી અને 2જી ધોરણમાં હોમવર્ક પર પ્રતિબંધ. બેગનું વજન 1લી થી 2જી ધોરણમાં 1.5 કિલો, 3થી 5મા ધોરણમાં 2-3 કિલો, 6થી 8મા ધોરણમાં 4 કિલો અને 9-10મા ધોરણમાં 5 કિલોથી વધુ ન હોવું જોઈએ. ડિજિટલ લર્નિંગ, વિકેન્ડ હોમવર્કમાં છૂટછાટ જેવી બાબતોને પ્રોત્સાહન.

કાયદાની પાછળનો હેતુ

આ નિયમોનો મુખ્ય હેતુ છે બાળકોના આરોગ્યનું રક્ષણ. ભારે બેગ લાંબા ગાળે બાળકોની હાડકાં અને પેશીઓ પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે, જેના કારણે વૃદ્ધિમાં અવરોધ, સ્કોલિયોસિસ અને માનસિક થાક જેવી સમસ્યાઓ સર્જાય છે.

નિયમનો ભંગ થાય તો શું?

જો સ્કૂલ CBSE અથવા રાજ્ય સરકારની ગાઈડલાઈન્સનું પાલન ન કરે, તો માતા-પિતા જિલ્લા શિક્ષણ અધિકારી પાસે ફરિયાદ કરી શકે છે. ઘણા રાજ્યોમાં આ નિયમનું પાલન ન કરવા બદલ સ્કૂલોને નોટિસ પણ આપવામાં આવી છે.

તમારા બાળકના આરોગ્ય માટે સ્કૂલ બેગનું વજન નિયંત્રિત રાખવું જરૂરી છે. કાયદો પણ આ બાબતને ગંભીરતાથી લે છે અને સ્પષ્ટ મર્યાદા નક્કી કરે છે. યાદ રાખો – હળવું બેગ, હળવું મન અને સ્વસ્થ ભવિષ્ય.